Se shtetasit e Kosovës dhe të vendeve të tjera të Ballkanit si dhe të Turqisë paguajnë prime shumë më të larta të sigurimit për automjetet e tyre në krahasim me shtetasit zviceranë, kjo është një temë e njohur prej kohësh dhe e diskutuar gjerësisht në mediat zvicerane. Rreth kësaj janë bërë denoncime dhe mocione të ndryshme edhe në parlamentin federal por deri më tani, pa sukses, shkruan albinfo.ch.
Së fundi, deputeti i Dhomës Nacionale të Parlamentit të Zvicrës, Hasan Candan (me prejardhje turke-zvicerane) ka bërë një mocion drejtuar Këshillit Federal (qeverisë) që të veprojë kundër kësaj situate që ai e konsideron si diskriminim të qartë, bazuar në prejardhjen nacionale.
Për këtë temë ka publikuar sot një artikull gjithëpërfshirës gazeta Aargeuer Zeitung, të cilin po e transmetojmë me shkurtime.
Pasaporta e kuqe (zvicerane, të favorizon për disa qindra franga: “qytetarët zviceranë marrin sigurim shumë më të lirë të makinës sesa njerëzit nga Ballkani. Ky është një rast i qartë i diskriminimit”, thotë Hasan Candan. Deputeti nacional i PS-së i bën thirrje Këshillit Federal të veprojë.
Ai jep një shembull: Liridona Dizdari vjen nga Kosova. Infermierja e re prej disa kohësh është natyralizuar. Kjo, veç përparësive tjera i siguron asaj edhe një ndihmë në buxhetin familjar: Dizdari kursen qindra franga në vit për sigurimin e makinës. Ajo e kuptoi këtë vetëm pasi pyeti kolegët nga vendi i saj i prejardhjes. Dallimet në premium janë të mëdha dhe diskriminuese, thotë ajo për gazetën.
Tarifimi në bazë të kombësisë ka qenë temë mediatike prej vitesh. Jo më larg se vitin e kaluar, një analizë përkatëse nga shërbimi i krahasimit Comparis bëri bujë të madhe. Sipas studimit, shoferët e rinj nga Kosova dhe Maqedonia e Veriut (plus 74 për qind secila) si dhe nga Turqia (plus 73 për qind), për shembull, paguajnë prime dukshëm më të larta për sigurimin plotësisht gjithëpërfshirës (Voll Kasko) për një Mercedes-Benz GLC sesa shoferët zviceranë.
Shumë pak 20-vjeçarë ndodh të ngasin një makinë luksoze në rrugët zvicerane. Prandaj, infermierja futi në kalkulatorin e primit të sigurimit të dhënat e një gruaje pensioniste që jetonte në kantonin e Lucernit – njëra me pasaportë zvicerane, tjetra me pasaportë kosovare.
Rezultati: Ekziston një gjobë në bazë të origjinës jo vetëm për shoferët e rinj, por edhe për pensionistët, transmeton albinfo.ch. Për shembull, me sigurimin kasko për një VW Polo 1.0 TSI Basis të ri, gruaja zvicerane në pension kursen 738 franga në krahasim me gruan e pensionuar kosovare me makinën lidere në treg Axa. Diferenca është 49 për qind.
Deputeti i PS-së nga Lucerni, Hasan Candan ka kohë që merret me temën e primeve të sigurimit të automjeteve. Ai kërkon: “Këshilli Federal duhet t’i japë fund këtij trajtimi të pabarabartë bazuar në kombësi”. Ky lloj dënimi kolektiv cenon parimin kushtetues të mbrojtjes nga diskriminimi.
Në një interpelancë, ai pyeti Këshillin Federal nëse do të ishte i përgatitur, si hap i parë, që praktikat e kompanive të sigurimeve të shqyrtoheshin nga Mbikëqyrësi i Çmimeve dhe Komisioni Federal i Racizmit. Candan thekson: “Ashtu si qytetarët zviceranë, njerëzit me pasaporta të huaja janë të varur nga një makinë për punë, për shembull në profesionet e kujdesit. Primet e larta të sigurimit dobësojnë në mënyrë të pajustifikueshme fuqinë e tyre blerëse”.
A janë pensionistët kosovarë më të rrezikshëm në trafik se pensionistët zviceranë?
Si vijnë tarifat e ndryshme? Siguruesit privatë ofrojnë prime, të përshtatura me rrezikun. “Për ta bërë këtë, ata formojnë grupe rreziku që grupojnë së bashku rreziqe me karakteristika të ngjashme”, thotë Thilo Kleine, zëdhënës i Shoqatës Zvicerane të Sigurimeve, trasnmeton albinfo.ch. Ata që i përkasin një grupi që përbën një rrezik statistikisht më të lartë dhe për këtë arsye konsiderohet se mund të marrë më shumë përfitime nga sigurimi, do të paguajnë prime më të larta.
Dhe: “Një rrezik statistikisht më i lartë ekziston kur një grup rreziku shkakton dëme dukshëm më shumë ose dëme më të shtrenjta se grupi i krahasimit”. Llogaritjet marrin parasysh karakteristika të tilla si kombësia, mosha, gjinia, vendbanimi, lloji i makinës, përvoja e drejtimit etj.
Zëdhënësja e Axa-s, Marion Fehr shton: “Është fakt që disa karakteristika kanë një ndikim statistikisht të rëndësishëm në shpeshtësinë dhe shtrirjen e pretendimeve (për pagesa sigurimesh)”. Është praktikë e zakonshme në mesin e siguruesve zviceranë që të pasqyrojnë këto diferenca në prime. Nëse primet do të standardizoheshin pa marrë parasysh statistikat e dëmeve, do të binte se grupet e njerëzve me më pak aksidente do të financonin ata me shumë aksidente, thotë Fehr, transmeton albinfo.ch. Kombësia është një nga disa kritere për llogaritjen e primeve të sigurimit të makinës.
E aplikuar në shembullin e kalkulatorit të premisë, kjo do të thotë: Pensionistet kosovare vozisin shumë më rrezik se gratë zvicerane të moshës së njejtë. Por, Hasan Candan dyshon për këtë. Ai kërkon që siguruesit të zbulojnë të dhënat e tyre statistikore dhe inkurajon Këshillin Federal të ndryshojë ligjin në përputhje me rrethanat. Nëse ky i fundit nuk identifikon nevojën për veprim, Candan mund të marrë me mend vazhdimin e presionit me iniciativa të mëtejshme.
Këshilli Federal mbron praktikën aktuale
Giulia Reimann e Komisionit Federal kundër Racizmit, nga ana tjetër, thotë se është ligjërisht e ndërlikuar të sigurohen kushte më të këqija të kontratës duke u nisur vetëm nga origjina kombëtare. Kjo praktikë duhet të klasifikohet si diskriminuese veçanërisht në ato raste kur “formimi i grupeve të rrezikut përjetëson stereotipet ekzistuese sociale dhe racizmin strukturor dhe kështu rreziku i stigmatizimit është i lartë”.
Ndërkaq, Këshilli Federal e ka mbrojtur regjimin aktual të primeve disa herë në të kaluarën, përcjell albinfo.ch. “Doktrina dhe praktika mbizotëruese pranojnë se dallimet e bazuara në kombësi nuk përbëjnë diskriminim në vetvete, por janë arsyet objektive ato që lejojnë trajtim të ndryshëm të shtetasve vendës dhe të huaj” kishte shkruar qeveria e vendit në vitin 2012 në përgjigjen ndaj një mocioni.
Gjashtë vjet më parë, po kjo qeveri kishte refuzuar të hiqte përkatësinë shtetërore nga llogaritja e rrezikut. Një argument për këtë ishte se tarifat e ndryshme nuk bazohen në paragjykime, por në të dhëna statistikore.
Por, deputeti Candan kundërshton këtë vlerësim – dhe thekson se në BE, normat e sigurimit nuk llogariten në bazë të origjinës